Gümrük Müsteşarlığı[1] tarafından 19.01.2008 tarihli ve 26761 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 60 ve 29.05.2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğleri ile Gümrük Müşavirliği İzin Belgesine sahip olanlar arasından bu tebliğ ile belirlenen şartları taşıyanlara, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Belgesi verilmesi ve bu belge sahiplerine yine anılan tebliğlerde belirlenen bir takım tespit işlemlerini Müsteşarlık (Bakanlık) adına yapılabilme yönünde bir düzenleme yapılmıştır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nde 07.10.2009 tarihinde yapılan değişikliklere paralel olarak, 05.05.2011 tarih ve 27925 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği yürürlüğe konularak 1 ve 60 sayılı Tebliğler yürürlükten kaldırılmış, 07.10.2016 tarihli ve 29850 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan 6 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği ile de 2 Seri No.lu Tebliğin yürürlüğüne son verilmiştir.

Söz konusu sistem halen 10.09.2020 tarih ve 31240 sayılı R.G’de yayımlanan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Tebliği ile yürürlüğünü korumaktadır.

2008 yılından günümüze gelinceye kadar gerek YGM sistemi ile ilgili Gümrük Yönetmeliğinde gerekse ilgili uygulama Tebliğlerinde birçok değişiklikler yapılmış olmasına karşın, bu sistemin hayata geçiriliş amacı aynen korunmaktadır. Bu amacı; Gümrük Kanunundaki ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım ve basitleştirilmiş usul gibi teknik ve özellikli işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için bu alandaki birtakım işlemlerin tespit ve kontrolünün, yetki belgesi verilen Gümrük Müşavirleri marifetiyle Bakanlık adına yapılması” olarak tanımlamak mümkündür.

Yetki Belgesi verilmesinin ilk şartı; Gümrük Müşavirliği İzin Belgesini sınavla almış ve en az yedi yıllık bir tecrübeye sahip olmak veya Gümrük teşkilatından ayrılıp ta “Gümrük Müşavirliği İzin Belgesi” almaya hak kazanmış olmaktır. Ancak bu şartları sağlayan Gümrük Müşavirlerinin son yedi yıl içerisinde, 4458 sayılı Gümrük Kanununun Geçici 6 ncı Maddesi uyarınca kesinleşmiş ve geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası almamış olmaları gerekmektedir.

Bakanlık bu sistemi uygulamaya koymakla, hem bu tarihe kadar memur eliyle yürütmeye çalıştığı bu tür tespitlerin, zamanında, amaca uygun ve profesyonel bir anlayışla yapılmasını sağlamıştır. Şöyle ki; Bugün içinde bulunulan dış ticaret trafiği dikkate alındığında, gümrük idarelerinde cari işlemleri yapacak personel sıkıntısı had safhada yaşandığından gümrük binası dışına, hatta şehir dışına çıkarak bazı tespitleri memura yaptırmak neredeyse imkansız hale gelmiştir. Bu nedenle bu tür tespitler uzun yıllar ya zamanında yapılamamış ya da eksik yapılmıştır. Örneğin;

• Gümrük idaresinde görevli personele, gün içerisinde çalıştığı servisteki cari işlemlere ilaveten bir veya daha fazla antrepodaki eşya giriş ve çıkışını denetleme görevi de verildiğinde ilgili personel, mecburen bu görevini uzaktan idare etmek suretiyle yerine getirebilmekteydi.
• İşletmeci stok kayıtları ile gümrük idaresi kayıtları birbirini desteklememekte, çoğu kez fiziken antrepoda olmayan eşya sistemde “var” gözükmekte veya bir antrepoda bulunan eşya sistem üzerinde başka bir antrepoda gözükebilmekteydi.
• Dahilde İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında ithali yapılıp da, yurtta kalma ek süresi talep edilen birçok eşyanın, tahsis edildikleri yerlerde olup olmadıkları gerek personel, gerekse bu personeli görev yerine ulaştıracak araç yetersizliği nedeniyle eşyanın tahsis yerine gidilerek tespit yapılamamaktaydı.
• Antrepo açma, mevcut antrepoda tadil, genişletme, daraltma, yer ve adres değişikliklerinde, taleplerin incelenerek sonuçlandırılması, personel yetersizliğinden çok uzun sürelerde yapılabilmekteydi.

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği uygulamasına başlandıktan sonra, tüm bu işlemler; bizzat Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri ve yanlarında istihdam ettikleri personel nezaretinde mevzuata uygun, oto kontrolü ve teyidi her zaman ve her halde yapılabilir duruma gelmiştir.

 

Halihazırda yetkilendirilirmiş Gümrük Müşaviri marifetiyle yapılması gereken iş ve işlemler yirmi dört başlık altında toplanmıştır.

 

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerince Yapılması öngörülen Tespitler

Tespit Kodu		Tespit Konusu
1	AN1	Antreponun açılmasına ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi
2	AN2	Antrepoda genişletme, daraltma işlemlerine ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi
3	AN3	Antrepodaki tadilatlara ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi
4	AN4	Antrepodaki adres değişikliğine ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi
5	AN5	Gümrük Yönetmeliğinin 523 üncü maddesi çerçevesinde antreponun devir işlemlerinin mevzuata uygunluğunun incelenmesi
6	AN6	Özel antrepoya eşya giriş çıkış işlemlerinin tespiti ile gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra varsa ilgili kurumlarca yapılacak kontrol sonuçlarına göre gümrük gözetiminin sonlandırılmasının tespiti
7	AN7	Antrepoda stok kayıtlarının altışar aylık dönemler itibariyla tespiti
8	AN8	Genel antrepoya eşya giriş çıkış işlemlerinin tespiti ile gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra varsa ilgili kurumlarca yapılacak kontrol sonuçlarına göre gümrük gözetiminin sonlandırılmasının tespiti
9	AN9	Antrepo rejimine tabi eşyanın elleçleme işlemlerinin tespiti
10	GC1	Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu eşya ile tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu mesleki teçhizat, ambalaj maddeleri, özel nitelikli eşya ve numunelere ilişkin süre uzatımı talebinde, eşyanın rejimin öngördüğü şekilde kullanılıp kullanılmadığının tespiti
11	GC2	İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu özel nitelikli eşyanın (kalıp, çizim, taslak ve benzeri diğer eşya, ölçme, kontrol, test araçları ve benzeri diğer eşya ile özel alet ve araçlar) kullanımı sonucunda elde edilen ürünlerin tamamının ya da öngörülen oranda Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edildiğinin tespiti
12	GK1	Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ibra işleminin tespiti
13	GK2	Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ithal edilmiş ürünün nihai ürün içerisindeki miktarına ilişkin tespiti
14	NK1	Eşyanın öngörülen süre dâhilinde nihai kullanıma tahsis edilip edilmediği ve öngörülen amaçlar için kullanılıp kullanılmadığının tespiti
15	DR1	Dâhilde işleme rejimi kapsamındaki eşyaya verilen izinlerle ilgili süre uzatımlarına esas teşkil edecek işlemlerin tespiti
16	DR2	Dâhilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın ihraç edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanılıp kullanılmadığının teknik, bilimsel veya idareden kaynaklanan bir nedenle tespit edilememesi halinde yapılacak tespiti
17	SK1	İbraz edildiği ithalatçı ülkeden sonradan kontrol talebiyle alınan A.TR Dolaşım Belgeleri, EUR.1/EUR-MED Dolaşım Belgeleri ile Fatura Beyanları/EUR-MED Fatura Beyanlarının ilgili mevzuatları çerçevesinde sonradan kontrol işlemlerinin yapılması
18	INF4	İthalatçı ülke gümrük idarelerinden kontrol talebiyle alınan kısa dönem ve/veya uzun dönem tedarikçi beyanlarının ilgili mevzuatları çerçevesinde kontrollerinin yapılarak, INF4 Bilgi Formu düzenlenmesine yönelik işlemlerin yapılması
19	AT1	Gümrük Kanunu ve dış ticaret mevzuatına uygun olarak ithal edildikten ve kullanıldıktan sonra ihraç edilmek istenilen eşya için A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesinin söz konusu olduğu; ancak bu eşyanın ithaline ilişkin tevsik edici belgelerin, Gümrük Kanununun 13 üncü maddesinde yer alan 5 yıllık belge saklama süresinin geçmesi nedeniyle artık mevcut olmadığı hallerde, ihracatı ve yatırımları teşvik mevzuatı hükümleri ve ithalat rejiminin mahrecine iade hükümleri saklı kalmak ve eşyanın serbest dolaşımda olduğunu belirleyen ticari belge ve kayıtları ile eşyanın muhasebe kayıtlarının bulunduğu envanter defteri kayıtları esas alınarak serbest dolaşım statüsünün belirlenmesi
20	EU2	Tercihli ticaret anlaşmaları çerçevesinde onaylanmış ihracatçı yetkisi başvurusuna konu eşyanın menşe kurallarına uygunluğunun tespiti
21	OK1	Onaylanmış kişi statü belgesi müracaatına ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi
22	ZD1	6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesi ve 21/1/2014 tarihli ve 28889 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No:2)’nin 20 ve 21 inci maddeleri gereğince, tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan yükümlülerin çok zor durumda olup olmadıklarının tespiti
23	BD1	Gümrük Kanununun 73 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca beyannamede yapılacak düzeltme işlemlerinin, rehberde yer alan usul ve esaslar dikkate alınarak ön incelemesi
24	TK1	Takas kapsamında yapılan ithalat ve ihracat işlemlerinin farklı gümrük idarelerinden yapılması halinde KKDF muafiyeti uygulanmasına esas teşkil edecek tespitleri

 

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri bu görevi yerine getirirken; devlet adına tespit ve denetleme yaptıklarını, ancak sözleşmenin diğer tarafına karşı da bir sorumlulukları bulunduğunu, mevzuata aykırı iş ve işlem yapması halinde hem devletin hem yükümlünün zarar göreceğini, bu zarardan müteselsilen sorumlu olduklarını bilincinde hizmet yürütmektedirler.

Hayata geçirilmesinin üzerinden 12 yıl geçmiş olmasına karşın bu sistem Gümrük idarelerinin iş yükünü ciddi oranda hafifletmiştir. En önemlisi; bilgi birikimi, deneyim ve profesyonel bakış gerektiren bu tür özellikli tespit işlemlerinin Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri marifetiyle yapılması, özellikle ekonomik etkili rejimlerin amacına uygun olarak uygulanmasında ciddi katkılar sağlamış bulunmaktadır.